homepage | NMGN - Nieuwe Maritieme Geschiedenis van Nederland

Nederland is gevormd door het water. Vanaf de twaalfde eeuw nam het belang van de scheepvaart toe. Dat begon met het vervoer van mensen en goederen over binnenwateren en breidde zich dankzij nieuwe technieken uit naar de kusten van Europa en uiteindelijk de wereldzeeën.

De Nieuwe Maritieme Geschiedenis van Nederland laat in woord en beeld zien hoe de verschillende scheepvaartsectoren zich sinds de late middeleeuwen hebben ontwikkeld. Dat verhaal gaat over de binnenvaart, maar ook over de visserij, de koopvaardij, de marine en de recente offshore activiteiten op zee.

Maritieme geschiedenis gaat niet alleen over de bouw en het gebruik van schepen in de zeil-, stoom- en motorvaart, maar ook over mensen in ondernemingen die de scheepvaart organiseerden en bemanningen aan boord. Scheepvaart heeft tevens een stempel gedrukt op de Nederlandse cultuur van de schilderkust tot aan woorden en uitdrukkingen in onze taal. Ook dat komt in dit vierdelige standaardwerk aan bod.

Deze site is in aanbouw 🛠

Deel 1

Opkomst van de rivier- en zeehandel

1100 - 1600
Redactie: Christiaan van Bochove, Henk Dessens, Anita van Dissel, Henk den Heijer en Peter Sigmond
ISBN: 9789052162003

2 Het land, het water en de binnenvaart
Thijs J. Maarleveld ✝
In geen land ter wereld was vervoer over water belangrijker voor de ontwikkeling dan in Nederland. Varen was er een landschappelijke noodzaak, al vanaf de eerste bewoning van de delta, het veenlandschap en het zeekleigebied. In de middeleeuwen kwam de binnenvaart tot grote ontwikkeling, zowel op lokaal niveau als op de lange afstand. De opkomst van de steden bracht bovendien een geregeld onderling verkeer tot stand. Tot nog toe verwaarloosd in de geschiedschrijving komt de binnenvaart in beeld door landschapsontwikkeling, historische geografie en archeologie te combineren met ontginnings- en waterstaatsgeschiedenis. Binnenvaart vormt daarmee de basis van de maritieme geschiedenis.
Ga naar Het land, het water en de binnenvaart

4 Geweld en oorlogvoering ter zee, 1018-1568
Louis Sicking en Ronald de Graaf
In de middeleeuwen was geweld op de zeeën rondom Europa endemisch. Piraterij was de norm. Scheepvaart en geweld gingen hand in hand. In de Lage Landen was het niet anders. Vanaf de vorming van de kustgraafschappen tot aan de Nederlandse Opstand waren handel, zeeroof en maritieme oorlogvoering onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de middeleeuwse Nederlanden kwamen de admiraliteit, de vlootorganisatie, het bouwen en uitrusten van oorlogsschepen, maritieme tactieken en strategische functies van de marine tot ontwikkeling. Wie de opkomst van de Nederlandse Republiek als zeemogendheid wil begrijpen ontkomt er niet aan verder terug te kijken dan de watergeuzen.
Ga naar Geweld en oorlogvoering ter zee, 1018-1568

6 Maritieme cultuur
in de middeleeuwen
Remmelt Daalder
In de middeleeuwen had de zee uiteenlopende betekenissen: een bedreigende ruimte, vol monsters. Maar scheepvaart stond ook voor rijkdom, macht en moed. Verhalen en afbeeldingen tonen het schip als metafoor voor een groep mensen, zoals het narrenschip, een vaartuig vol zondaars.
Ga naar Maritieme cultuur
in de middeleeuwen

Deel 2

De vaart in en buiten Europa

1600 - 1780
Redactie: Els M. Jacobs, Christiaan van Bochove, Henk Dessens, Anita van Dissel, Henk den Heijer en Peter Sigmond
ISBN: 9789052162010

6 Binnenvaart in de zeventiende en achttiende eeuw:
Innovatie en marktintegratie
André van Holk
Maritieme geschiedenis gaat traditioneel over schepen, hun lading en de mensen op die schepen, over de routes over water en de voorzieningen voor de schepen of over de conflicten die op het water werden beslecht. Kortom, scheepvaarthistorici zijn voornamelijk geïnteresseerd in de concrete kanten van het maritieme bedrijf.
Ga naar Binnenvaart in de zeventiende en achttiende eeuw:
Innovatie en marktintegratie

7 De wereld op zee:
De maritieme cultuur van de Gouden Eeuw
Michiel van Groesen
In de vroegmoderne tijd bevoeren schepen uit de Nederlandse Republiek de wereldzeeën. Reizigers, kunstenaars en cartografen construeerden een canoniek zelfbeeld dat een belangrijk onderdeel werd van de nationale identiteit, en een wereldbeeld dat ook internationaal herkenbaarheid genoot. Soms liepen daarin feit en fictie naadloos in elkaar over.
Ga naar De wereld op zee:
De maritieme cultuur van de Gouden Eeuw

Deel 3

Tijd van de grote zeilvaart

1780 - 1870
Redactie: Anita van Dissel, Christiaan van Bochove, Henk Dessens, Henk den Heijer, Els M. Jacobs en Peter Sigmond
ISBN: 9789052162027

2 De koopvaardij binnen Europa, 1780-1870
Jan Willem Veluwenkamp
Maritieme geschiedenis gaat traditioneel over schepen, hun lading en de mensen op die schepen, over de routes over water en de voorzieningen voor de schepen of over de conflicten die op het water werden beslecht. Kortom, scheepvaarthistorici zijn voornamelijk geïnteresseerd in de concrete kanten van het maritieme bedrijf.
Ga naar De koopvaardij binnen Europa, 1780-1870

6 Aarzelende modernisering:
Binnenvaart in de negentiende eeuw
Ruud Filarski
In de negentiende eeuw veranderde de binnenvaart van karakter, zonder dat het traditionele, ambachtelijke vervoer met zeilschepen en trekschuiten geheel verdween. De belangrijkste aandachtspunten in dit hoofdstuk zijn de opkomst van de stoom- en de sleepvaart, de invloed van de stoomvaartdiensten op de reismogelijkheden, de concurrentie van de binnenvaart met de spoorwegen en het wegvervoer, de opkomst van de Rijnvaart, de ontwikkeling van het binnenlands vervoer, de organisatie van de vervoersdiensten, de opkomst van de eerste grote binnenvaartondernemingen, de verbetering van het vaarwegennet, de samenstelling van de vloot en de overgang van houten naar ijzeren vaartuigen. Het hoofdstuk eindigt in 1880, kort voordat het veranderingsproces zijn hoogtepunt zou bereiken.
Ga naar Aarzelende modernisering:
Binnenvaart in de negentiende eeuw

7 Maritieme cultuur
in de negentiende eeuw
Remmelt Daalder
In het nationalisme van de negentiende eeuw speelde het maritieme verleden een grote rol. Schilders, schrijvers en beeldhouwers, maar ook historici lieten zich inspireren door de daden van zeehelden uit de Gouden Eeuw, zoals Michiel de Ruyter.
Ga naar Maritieme cultuur
in de negentiende eeuw

Deel 4

Mechanisering en schaalvergroting

1870 - 2020
Redactie: Wouter Heijveld, Anita van Dissel, Christiaan van Bochove, Henk Dessens, Henk den Heijer, Els M. Jacobs en Peter Sigmond
ISBN: 9789052162034

8 Bakens uit het veilige verleden:
Maritieme cultuuruitingen
in de ‘eeuw van uitersten’
Sara Keijzer
In de twintigste eeuw veranderde de Nederlandse samenleving ingrijpend. De ‘eeuw van uitersten’ bracht grote omwentelingen en massabewegingen die het eigene onder druk zetten. In perioden van onzekerheid kon de eeuwenoude binding van Nederland met het water houvast bieden. Maritieme cultuuruitingen herbergden een idee van continuïteit en fungeerden als solide constanten tussen een veilig verleden en een ongewis verschiet.
Ga naar Bakens uit het veilige verleden:
Maritieme cultuuruitingen
in de ‘eeuw van uitersten’

Partners

Nieuwe Maritieme Geschiedenis van Nederland

Inhoud

Over de NMGN

Zoeken